Η ανώτατη ιταλική εκπαίδευση σε επικίνδυνη στασιμότητα

ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ μας σύστημα παρουσιάζει πολλά μειονεκτήματα. Δε βρίσκεται σε αρμονική σχέση με την πραγματικότητα της εποχής μας. Όχι ότι παλαιότερα ευρισκόταν σε καλύτερη κατάσταση. Έχουν γίνει πολλά βήματα, αλλά δεν μπορούμε να πούμε πώς έγιναν εκείνα τα οποία είναι άκρως απαραίτητα για τη χώρα και το μέλλον της.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ φαίνεται ότι είναι η κατάσταση του εκπαιδευτικού συστήματος της Ιταλίας. Λαμβάνοντας υπόψη και τη μακραίωνη παράδοση των πανεπιστημίων της, δυνάμεθα να ισχυριστούμε ότι η κατάσταση στη γειτονική χώρα είναι έτι χειρότερη. Δεν ξέρω κατά πόσο τα πάθη και οι υστερήσεις μπορούν να λειτουργήσουν ως παραμυθία στη θλίψη και την απογοήτευση την οποία δημιουργεί το ελληνικό πανεπιστήμιο, αλλά μια σύγκριση θα μπορούσε να προκαλέσει τον αναστοχασμό μας επί της σχέσεως πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και κοινωνίας.

ΣΕ ΕΝΑ ΑΡΘΡΟ του ο ιταλικής καταγωγής φιλόσοφος Luciano Floridi, ο οποίος κατοικοεδρεύει στον Οξφόρδη, στο πανεπιστήμιο της οποίας διδάσκει, περιγράφει παραστατικά την μειονεκτούσα κατάσταση των ιταλικών πανεπιστημίων και της ιταλικής επιστήμης στο διεθνές στερέωμα.

Ο FLORIDI γεννήθηκε το 1964 στη Ρώμη, αλλά στην ηλικία των είκοσι, όπως διατείνεται ο ίδιος, αντιλήφθηκε ότι στην Ιταλία κανείς δεν μπορεί να έχει επιδόσεις βασιζόμενος στην εργασία και στην προσπάθειά του: “διαπίστωσα”, ισχυρίζεται, “ότι χωρίς τις αναγκαίες επαφές, χωρίς την υποστήριξη από τους κατάλληλους ανθρώπους δεν θα κατόρθωνα ποτέ τίποτα. Υπό αυτή την έννοια πρέπει να είμαι ευγνώμων προς τους τότε λέκτορες και καθηγητές μου, οι οποίοι με ώθησαν άθελά τους στην μετανάστευση, αν έλειπε αυτή δε θα έφθαναν έως εδώ τα πράγματα!”

Να γίνει δηλαδή καθηγητής φιλοσοφίας στην Οξφόρδη!

ΣΤΗΝ ΟΞΦΟΡΔΗ ο νεαρός Ιταλός μετανάστης-σπουδαστής-ερευνητής  βρήκε ελεύθερο το πεδίο για να ασχοληθεί με δύο μεγάλες περιοχές των ενδιαφερόντων του, τη φιλοσοφία και την πληροφορική στην ψηφιακή εποχή. Η διάδοση του Διαδικτύου είναι ένα σημείο αναφοράς στην φιλοσοφία του L. Floridi. Σύμφωνα με την εκτίμησή του “το Διαδίκτυο μάς προσφέρει τη μοναδική δυνατότητα, να συνδεθούν δισεκατομμύρια άνθρωποι, να προωθηθεί η συνεννόηση μεταξύ των λαών και να καταστεί η μόρφωση προσβάσιμη σε όλους”.

Η ΙΤΑΛΙΑ στις αρχές της δεκαετίας του 1990 φαινόταν ότι βάδιζε σε αυτόν τον δρόμο, διότι “ήταν τότε μια από τις πρώτες γενικώς χώρες με πρόσβαση στο διαδίκτυο”. Τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με τον Floridi, “η Ιταλία είναι μια από τις χειρότερα διαδικτυωμένες χώρες εις την Ευρώπη και η συζήτηση επ΄ αυτού απαντάται με αδιαφορία”. Και το καθεστώς της εκπαίδευσης στη γειτονική χώρα “αντικατοπτρίζει την αδιαφορία προς αυτή την ψηφιακή επανάσταση”.

ΣΕ ΣΥΓΚΡΙΣΗ με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης το ιταλικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι κλειστό σε μεγάλο βαθμό. Εδώ συμβάλλει και η ιδιαιτερότητα της γλώσσας, η οποία ομιλείται μόνο στην Ιταλία, σε αντίθεση με άλλες χώρες, όπου την ίδια γλώσσα μοιράζονται δύο, τρεις ή και περισσότεροι λαοί. Αυτό έχει και τον αντίκτυπο του στις επιστήμες, “η ιταλική γλώσσα δεν έχει καμία περιοχή ισχύος”, διότι “τα ιταλικά δεν είναι μία διεθνής γλώσσα”. Αυτό φέρει, σύμφωνα με τον L.Floridi, το μειονέκτημα της έλλειψης δυνατότητας σύγκρισης με κάτι συγγενικό, δεν υφίσταται δηλαδή η συνθήκη “μιας εναλλακτικής θέασης του δικού μας πολιτισμού”. Η Ιταλία, τρόπος του λέγειν, “δε διαθέτει κανένα καθρέπτη” της. Αυτό έχει ως συνέπεια μια πολιτισμική αυτοαναφορικότητα και μια εσωστρέφεια: “Αν κανείς πάει στην Ιταλία, μπορεί να υποθέσει, ότι ο υπόλοιπος κόσμος δεν υφίσταται”.

Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ θεωρεί την Ιταλία ως την “πιο περίπλοκη και κλειστή χώρα, την οποία γνωρίζουμε σήμερα” στην Ευρώπη. Και αποδίδει αυτή την κατάσταση στην ιστορία της χώρας, η οποία δέχτηκε εισβολές από όλες τις πιθανές περιοχές πολιτισμού, π.χ. του Άραβες στο Νότο και τους βόρειους λαούς στον Βορρά της, αλλά και στη δική της εσωτερική ιστορία με το φασιστικό παρελθόν, το χάσμα Βορρά-Νότου, μια μοναδική περίπτωση στην Ευρώπη και, φυσικά, την κακή πολιτική στη χώρα.

ΕΝΑ ΜΕΤΡΟ για να κατανοήσει κάποιος τον κλειστό χαρακτήρα της Ιταλίας είναι κατά τον L. Floridi, ο αριθμός των ξένων επιστημόνων που εργάζονται στα ιταλικά πανεπιστήμια. Στην Ιταλία ουσιαστικά δεν υπάρχει μια τέτοια ομάδα. Εδώ δεν υπάρχει ροή ξένων επιστημόνων, όπως σε πανεπιστήμια άλλων χωρών. Εδώ μειονεκτεί η χώρα και λόγω της γλώσσας, δεν υπάρχουν άλλες χώρες που να μιλούν την ιταλική και θα μπορούσαν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά, όπως π.χ. η Αυστρία και η γερμανόφωνη Ελβετία για τη Γερμανία. Ο εθνικώς κλειστός χαρακτήρα του ιταλικού εκπαιδευτικού συστήματος ενισχύει και “την περίφημη ιταλική οικογενειοκρατία”.

Η ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ επιτυχία όμως μιας χώρας προϋποθέτει  “καλά καταρτισμένους νέους ανθρώπους”, αλλά οι νέοι επιστήμονες δεν έχουν στην Ιταλία τύχη και η μόνη τους εναλλακτική είναι η φυγή στο εξωτερικό. Και αυτό ισχύει για όλες τις γενιές από την αρχή της χιλιετίας. Αυτή η νοοφυγή (brain drain) με τη σειρά της θα επιδράσει αρνητικά στην εξέλιξη της χώρας και ο φαύλος κύκλος θα επιταχυνθεί. Ο Luciano Floridi, παραθέτει και μερικά θετικά παραδείγματα αντίστασης σε αυτή την καθοδική πορεία της χώρας, όπως π.χ. το Nexa Center for Internet & Society στο Τουρίνο ή το πανεπιστήμιο του Urbino, τα οποία παράγουν “αξιόλογα αποτελέσματα έρευνας στον τομέα του Διαδικτύου και της πληροφορίας”.

ΘΑ ΚΑΤΟΡΘΩΣΕΙ να “ανοιχθεί” η Ιταλία στις προκλήσεις των καιρών. Ο φιλόσοφος από την Οξφόρδη εκτιμά ότι νέοι άνθρωποι που “έχουν σπουδάσει σε τέτοιους θεσμούς”, καθώς και φοιτητές που συμμετέχουν στα προγράμματα “Έρασμος” θα κατορθώσουν να συνδέσουν την Ιταλία με τον σύγχρονο κόσμο της παγκοσμιοποίησης και η τελευταία “θα κάνει καλό στην Ιταλία”.

Luciano Floridi: “Όταν θα γυρίσουν αυτοί οι νέοι άνθρωποι θα ταρακουνήσουν το απαρχαιωμένο εκπαιδευτικό σύστημα. Υπάρχουν λόγοι για ελπίδα΄ αλλά όλα χρειάζονται τον καιρό τους”.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στη φωτογραφία έργο της σύγχρονης ιταλίδας καλλιτέχνιδας Rabarama (ψευδώνυμο της Paola Epifani -1969 -…)