ΤΟ ΚΡΑΤΙΔΙΟ ΤΟΥ ΚΑΣΣΕΛΑΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΦΕΤΙΧ ΤΟΥ ΨΕΥΔΟΚΡΑΤΟΥΣ

Ένα γλωσσικό ολίσθημα του υποψηφίου για την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ (και νυν προέδρου του) Στέφανου Κασσελάκη, την προηγούμενη εβδομάδα, ήταν η αφορμή να ξεσπάσει ένας από εκείνους τους μικρούς “ηθικούς πανικούς” στο Διαδίκτυο και τα social media.

Ο υποψήφιος για την προεδρία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, σε μια στιγμή δημόσιας προφορικής τοποθέτησής του, φάνηκε να αναζητά τα λόγια του και, τελικώς, να καταφεύγει στον προσδιορισμό “κρατίδιο” και την κτητική αντωνυμία “δικό τους” για τα κατεχόμενα, από τον τουρκικό στρατό, εδάφη της βόρειας Κύπρου. Και  βρήκαν την ευκαιρία να ξεσπαθώσουν οι διάφοροι κοντόθωροι “υπερπατριώτες”.

Επαναλήφθηκε και σε αυτή την περίπτωση, mutatis mutandis, ότι είχε συμβεί, πριν από δέκα και πλέον χρόνια, με την χρήση της λέξεως “συνωστισμός” για τα γεγονότα της Σμύρνης από την ιστορικό Μαρία Ρεπούση. Και ο Στέφανος Κασσελάκης αναγκάστηκε να ανασκευάσει, όπως και η Μαρία Ρεπούση. [Είχα αναρτήσει τότε δύο άρθρα επί του συγκεκριμένου θέματος στο Διαδίκτυο και δε χρειάζεται να επανέλθω, απλώς παραθέτω τους τίτλους τους: Όμηρος Ταχμαζίδης, “Η δαιμονοποίηση της Μαρίας Ρεπούση και η πολιτική δειλία της ΔΗΜΑΡ”, Όμηρος Ταχμαζίδης,” Ποιος εγκαλεί, ποιος προσβάλλει, ποιος χλευάζει;”]

Η άκρα και η υπερσυντηρητική Δεξιά αποικίζουν τον καθημερινό λόγο με εθνικιστικές, ξενοφοβικές, ανορθολογικές προκατανοήσεις της δημόσιας γλώσσας και επιχειρούν μέσω αυτού του to do things with words να επιβάλλουν την ηγεμονική κυριαρχία τους. Μια τέτοια λέξη είναι και “το κρατίδιο”. Η σημασία του όρου έχει πάψει προ πολλού να αφορά το μικρό σε έκταση κράτος, αν ποτέ σήμαινε κάτι τέτοιο, διότι στην διεθνοπολιτική νομική ορολογία, από όσα δύναμαι να γνωρίζω, δεν υφίσταται ο όρος “κρατίδιο”, αλλά είναι ένας απαξιωτικός ιδεολογικός χαρακτηρισμός προς έναν αντίπαλο, έναν άλλο κρατικό σχηματισμό. Η λέξη “κρατίδιο” εμφανίστηκε στη δημοσιότητα, για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ως γλωσσικό ιδεολογικό υποστήλωμα της ακραίας εθνικιστικής ρητορείας στη διαμάχη με τους βόρειους γείτονες μας περί την ονομασία της Μακεδονίας.

Η λέξη “κρατίδιο” σε τούτο το πλαίσιο και τούτη τη χρήση είναι καθόλα απαξιωτική, διότι στον απέναντι δεν αναγνωρίζεται καν η ιδιότητα του ισότιμου αντιπάλου. Με τον τρόπο αυτό καταλαμβάνεται το θυμικό του ατόμου και ενισχύεται επιθετικά η συντηρητική προκατανόηση των πραγμάτων.

Ανασύροντας, λοιπόν, την λέξη “κρατίδιο” στην επιφάνεια, αντί της συνηθισμένης, αλλά εξίσου ανόητης “ψευδοκράτος”, ο Στέφανος Κασσελάκης “θέλησε” ασυνείδητα να περιγράψει κάτι “αρνητικό”, κάτι “απορριπτέο” και “μη-αποδεκτό”. Κατ΄ αντιστοιχία της ψευδωνυμίας “κρατίδιο των Σκοπίων”, προέκυψε το lapsus “κρατίδιο… δικό τους”.

Ο υποψήφιος για την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ, ως δίγλωσσος ή καλύτερα ως μεταφραστής του εαυτού του, υπέκυψε εύκολα, κατά την αναζήτηση της κατάλληλης λέξης, στο κυρίαρχο άκουσμα του δημόσιου λόγου περί “κρατιδίου”. Και, αμέσως “μίλησε” το ασυνείδητο: “κρατίδιο”, ως έκφραση του “εθνικώς επιζήμιου” μιας διεθνοπολιτικής κατάστασης πραγμάτων.

Δεν υπάρχουν “κρατίδια”: ένα κράτος είναι μικρό ή μεγάλο σε έκταση, σε πληθυσμό, είναι ισχυρό ή ανίσχυρο, πλούσιο ή φτωχό κ.ο.κ. Ο όρος κρατίδιο είναι μια κάκιστη ελληνική μεταφραστική επινόηση. Ευρέως χρησιμοποιείται για να προσδιοριστούν τα ομόσπονδα κράτη, τα οποία συγκροτούν την ομοσπονδιακή δημοκρατία της Γερμανίας ή της Αυστρίας. Τούτα αποδίδονται, όχι πάντοτε, λανθασμένα στην ελληνική ως “ομόσπονδα κρατίδια”. Ωστόσο, είναι “χώρες”, δηλαδή “κράτη” και όχι κρατίδια. Στην περίπτωση των ΗΠΑ αναφερόμαστε σε “πολιτείες” αν και θα έπρεπε να αναφερόμαστε σε ομόσπονδα κράτη (states). Η Πολιτεία του Πλάτωνος αντιστοιχεί περισσότερο στο αγγλικό regime, το οποίο αποδίδουμε στα νέα ελληνικά ως καθεστώς, ενώ πολιτεία στα ελληνικά σημαίνει την πόλη.

Αυτή η στρατηγική της άκρας δεξιάς και των συντηρητικών να ελέγξουν το πολιτικό γίγνεσθαι στη χώρα μέσω της γλώσσας εκδηλώνεται με διάφορους νεολογισμούς, χρήση ακραίας ρητορικής μίσους με τις αντίστοιχες λέξεις και εκφράσεις, ψευδοεπιστημονικούς όρους, τεχνολαϊκιστική ρητορεία κλπ. Πρόκειται για μια καταστροφή της γλώσσας άνευ προηγουμένου. Ενδεικτική είναι η περίπτωση της λέξεως “υπάνθρωπος”, η οποία εισήχθη στα σύγχρονα ελληνικά από τους νεοναζί και είχε εισβάλλει και στην ιδιόλεκτο ακροαριστερών ομάδων (έχει αραιώσει η χρήση της, αλλά δεν έχει εξαλειφθεί) και βάδιζε σταθερά προς τη “μέση” της κοινωνίας.

Ο αγώνας για την γλώσσα είναι ένα στοιχείο της σύγκρουσης για πολιτική ηγεμονία και οι δημοκρατικές δυνάμεις του τόπου θα πρέπει να έχουν επίγνωση της σημασίας του. Αν υπάρχει κάτι αρνητικό στην δήλωση του Στέφανου Κασσελάκη, δεν είναι ο κίνδυνος για τα εθνικά θέματα και για την Κύπρο, αυτά είναι γελοιότητες, αλλά η επιλογή μιας λέξεως από το γλωσσάρι της συντηρητικής δεξιάς και ακροδεξιάς: αποπροσανατολιστικό γλωσσάρι στιγματισμού.

Επί τη ευκαιρία δύο κουβέντες και για την λέξη “ψευδοκράτος”: είναι εξίσου γελοία όσο και η λέξη “κρατίδιο”. Δεν υπάρχουν κρατίδια, όπως δεν υπάρχουν και “ψευδοκράτη”. Το καθεστώς στα Κατεχόμενα έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός κράτους, απουσιάζει, ωστόσο, το καθοριστικό: δεν έχει εξωτερική αναγνώριση και νομιμοποίηση. Από τούτη την οπτική δεν είναι ένα ψεύτικο κράτος, αλλά ένα ανύπαρκτο κράτος. Υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στα δύο. Και όμως έχει καθιερωθεί να το αποκαλούμε “ψευδοκράτος” και ο Στέφανος Κασσελάκης ελέγχθηκε για δεν χρησιμοποίησε τον “όρο”. Αλλά ο όρος “ψευδοκράτος” είναι σε μεγάλο βαθμό καθησυχαστικός (το “ψεύτικο” έχει και τη σημασία του μη-ανθεκτικού κλπ.) και πριμοδοτεί την απραξία σε όλα τα επίπεδα: ηθικό, διανοητικό, πολιτικό. “Υπνωτικός και αποχαυνωτικός”, ωστόσο, αντιμετωπίζεται ως λεκτικό φετίχ από τους συντηρητικούς όλων των αποχρώσεων, σε Ελλάδα και Κύπρο…

Χρειαζόμαστε πολλά αρχίδια – παρακαλώ τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες να προσέξουν τον συλλαβισμό για να μην καταλήξουν σε λανθασμένη κατανόηση της λέξης – σε όλους τους τομείς της καθημερινής μας ζωής και ο τομέας της γλώσσας έχει κυριαρχικό χαρακτήρα. Απαιτούνται πολλές μικρές αρχές σε όλα τα πεδία του δημόσιου βίου. Η εκλογή του Στέφανου Κασσελάκη δύναται, υπό προϋποθέσεις, να λειτουργήσει παροτρυντικά προς τα μέλη του συγκεκριμένου κόμματος για να γίνουν πολιτικώς δημιουργικά και να πάψουν να είναι αλλαζονικοί/ες, αδιάφοροι/ες, άχρηστοι/ες…

Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι οργανωτικός γραμματέας της ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ (www.sopro.gr)